Wil jij alles weten over 1672?
Twintig musea in de stad en provincie Groningen organiseren tijdens het jubileumjaar tentoonstellingen en activiteiten die ieder op eigen wijze het rampjaar 1672 belichten. Alle tentoonstellingen te samen geven een compleet beeld van het leven in 1672 en de invloed en gevolgen van het beleg.
Een unieke samenwerking in een bijzonder jaar.
Op de kaart bij locaties zie je alle musea ook staan.
Tijdens de herdenking van het Rampjaar wordt terecht veel aandacht aan oorlog en strijd besteed. Ook Allard Tjarda van Starkenborgh, de bekendste en meest prominent aanwezige bewoner van de borg Verhildersum, speelde in 1672 een rol als bevelhebber bij de verdediging van Groningen. Interessanter is nog wat we weten over kunst en cultuurbeoefening in Groningen in de Gouden Eeuw en waarvoor Verhildersum veel biedt. Recent onderzoek heeft over de relatie tussen de familie Tjarda van Starkenborgh en verschillende schilders en kunstenaars nieuwe gegevens opgeleverd en er zijn nieuwe werken ontdekt. Zo is de verrassende levensloop van de schilder van het monumentale gezinsportret op Verhildersum, Martinus van Grevenbroeck, aan het licht gebracht en is een portret van Allard door Jan Jans de Stomme ontdekt. Verhildersum is daarom de uitgelezen plek om de Groninger cultuurbeoefening rond 1672 en de rol van de klassieke Oudheid te tonen. Het thema geeft aantrekkelijke mogelijkheden voor educatieve activiteiten in samenwerking met scholen en andere museale borgen.
De tentoonstelling over Groninger kunst en cultuurbeoefening in 1672 is te zien van 8 juli tot 30 oktober 2022.
Ontdek de verborgen vestingen en musea in het Groninger grensland. De smalle strook begaanbaar land in Oldambt en Westerwolde was in 1672 een cruciale corridor voor de troepen van de bisschop van Münster op weg naar de stad Groningen. Het strijdtoneel van Bernhard van Galen is nog steeds terug te vinden in het landschap.
Bezoek de plekken en verborgen verhalen:
Eeuwenlang vormde dit 14de eeuwse steenhuis het bestuurlijke bolwerk van de landstreek Westerwolde. Geen wonder dat ook in 1672 de vijand zijn oog op dit strategisch gelegen kasteeltje aan de Ruiten Aa liet vallen. Tegenwoordig biedt het in de zomermaanden als ‘kinderhotel’ vakantie aan kinderen in moeilijke omstandigheden. Het museum in het kasteel herbergt onder meer een ’donderbus’ van Bernhard van Galen.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
In het depot van de Groninger Archieven ligt een bijzondere kaart. Het is een tekening van 70 cm hoog bij 260 cm lang, gemaakt door cartograaf Jannes Tideman. Hij maakte in het najaar van 1672 een uitgebreid overzicht van het beleg van Groningen en tekende het landschap van de stad tot aan Haren. De kaart is heel gedetailleerd. Paarden, soldaten, gebouwen: alles is terug te vinden! Daarmee geeft de kaart een uniek beeld van de gebouwen die daar destijds stonden, zoals het Blauwhuis, de Coendersborg en het hof te Hemmen.
De kaart van Tideman herbergt een schat aan verhalen over het beleg en ontzet van de stad Groningen. Daarom staat dit bijzondere stuk centraal in de activiteiten die de Groninger Archieven organiseren tijdens de herdenking van het rampjaar 1672.
De kaart is nu te bekijken op www.kaart1672.nl. Zoom in op de prachtige details en lees de verhalen over het Groningen van 1672.
De verhalen over het beleg en ontzet van de stad Groningen zijn op deze website te lezen door middel van punten op de kaart. Klik op een punt en er wordt uitgelegd wat er te zien is, wat er staat en er zijn verdiepende verhalen en rondleidingen. Omdat de kaart ontelbare verhalen kent, starten we nu met een basis en voegen we gedurende het jaar steeds meer verhalen en informatie toen. En ondertussen is er ook zonder de verhalen veel zelf te ontdekken.
We hebben dit jaar verschillende activiteiten, onder meer tijdens de Maand van de Groninger Geschiedenis. Het thema van dit jaar is Wat een ramp. Maar ook de rest van het jaar is er van alles te doen. Zo werken de Groninger Archieven mee aan de tentoonstelling over 1672 in het Groninger Museum die op 23 april wordt geopend en tot en met 30 oktober 2022 te zien is, dus ook tijdens de Maand van de Groninger Geschiedenis. Verder wordt er een fiets- en wandeltocht uitgezet met de kaart van Tideman als uitgangspunt. Tot slot gaan we de verhalenkaart op verschillende manieren digitaal presenteren.
Podcast:
Ontdek Groningen in 1672
Wil je meer te weten komen over Groningen in het Rampjaar 1672? Dan ben je bij de Groninger Archieven aan het juiste adres! Op 1 oktober organiseren de Groninger Archieven namelijk een Dag in het teken van de Groninger Geschiedenis. Het wordt een bijzondere dag waarbij de focus ligt op één thema: het Rampjaar 1672. Dit sluit aan op het landelijke thema van de Maand van de Geschiedenis Wat een ramp!. Reis door middel van workshops, lezingen en rondleidingen op zaterdag 1
oktober met ons mee naar de 17e eeuw. Ben je nu al nieuwsgierig? Luister dan naar onze podcast Bommen Berend waarin het verhaal van de imponerende opmars en dramatische aftocht van de bisschop van Münster en zijn troepen wordt verteld.
De grote tentoonstelling ‘’ Stad houdt stand. 350 jaar Groningens Ontzet 1672-2022’’ in het Groninger Museum laat vele topstukken zien rondom Groningens Ontzet. Met originele portretten van hoofdrolspelers, schilderijen en tekeningen van het beleg en meer. Behalve eigen bezit van het Groninger Museum en de Groninger Archieven zijn er bijzondere stukken uit het bezit van de belager, de vorst-bisschop Bernard van Galen van Munster zelf.
De bruikleenstukken bestaan onder andere uit kerkelijk zilver, reiskleding, borstkruis, servies en een kanon uit het bezit van de bisschop. Bijzonder is ook een grote selectie zilveren herdenkingspenningen. De gebeurtenis van het rampjaar heeft een blijvende plaats op de Groninger kalender gekregen. Het wordt elk jaar nog herdacht op 28 augustus. De vieringen van het Groningens Ontzet de afgelopen 350 jaar krijgen ook ruim aandacht in de expositie.
De tentoonstelling is vanaf 23 april 2022 tot 30 oktober 2022 te zien in het Groninger Museum.
Landgoed Fraeylemaborg maakt een tentoonstelling rond borgheer Osebrandt Johan Rengers (1621-circa 1680). Ook zijn schoonzoon, de latere borgheer Henric Piccardt (1636-1712) krijgt aandacht. Hierbij staat het rampjaar 1672 centraal. De levensverhalen van Rengers en Piccardt komen op pijnlijke wijze samen in 1672, toen de stad Groningen werd belegerd door de Bisschop van Munster. Na het Ontzet van Groningen werden Rengers en Piccardt beschuldigd van verraad en gevangen genomen. Na een langdurig proces werd Piccardt vrij gelaten, maar Rengers werd veroordeeld tot “eeuwige gevangenschap”. Pas na bemiddeling van prins Willem III van Oranje-Nassau werd Rengers in 1678 weer vrijgelaten. Hij was zo beschadigd door al het gebeurde dat hij niet lang daarna overleed. Rengers was een zeer invloedrijke jonker, vervulde vele bestuurlijke functies en had een breed netwerk. Hij stond te boek als zeer rijk en had overal in het noorden bezittingen. Hij had regelmatig machtsconflicten met de stad Groningen. Het zal de stadsbestuurders niet slecht uitgekomen zijn dat Rengers in 1672 in ongenade viel, waardoor deze invloedrijke lastpost werd uitgeschakeld. In de tentoonstelling wordt met archiefstukken, documenten, tekeningen en objecten uit die tijd een beeld gegeven van een borgheer met een vrij slechte reputatie. We werken hierbij samen met de Groninger Archieven en de Jan Menze van Diepencollectie.
De tentoonstelling wordt gehouden in het Koetshuis van de Fraeylemaborg, van 29 april tot en met 2 oktober 2022.
Van 1 mei tot 1 november is de tentoonstelling Verborgen vestingen in het Groninger grensland te zien in Museum Slag bij Heiligerlee. Ontdek de geschiedenis van verdedigingswerken en vele resten van vestingwerken en schansen in de Oost Groninger grensstreek. Een mooie start voor een bezoek aan de vestingdorpen Oudeschans en Nieuweschans en de middeleeuwse kerk en toren van Winschoten. Mis ook niet het tegenovergelegen Klokkengieterijmuseum over het bijzondere ambacht van de klokkengieter.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
De borg Nienoord is van oudsher hét centrum van krijgsmacht in het Groninger Westerkwartier. Schietnissen in de buitenmuur, driedubbele grachten, de fundamenten van een poort: veel herinnert hier nog aan. De beschietingen van 1672 zijn echter zo zwaar, dat de familie een heenkomen zoekt in de stad. De wederopbouw wordt ingezet om van Nienoord een lusthof te maken. Een erepoort met beeldhouwwerken, een exotisch aandoende Schelpengrot, grote sierkanonnen, een compleet beschilderde danszaal, een barokke beeldengroep in de dorpskerk nabij… Uitbundige bloei als na een wel heel strenge winter. Zo’n lusthof is het in 2022 nog.
Dit jaar worden de 17e-eeuwse portretten van veldheren in de Ridderzaal belicht. Een aantal van hen vecht in 1672 mee en allemaal blijken ze lid te zijn van dezelfde militaire eenheid: het oudste nog bestaande regiment in Nederland! Een tentoonstelling in en rond de borg over de 17e eeuwse edelvrouwe Occa Ripperda vormt de achtergrond voor evenementen en educatieve activiteiten op Nienoord en elders in de provincie.
De tentoonstelling over Occa Ripperda loopt van april tot 30 december 2022.
De portretten van de veldheren zijn vanaf 4 juni 2022 te zien tot 30 december 2022.
Familie-doe-tentoonstelling
Wie is Bommen Berend en waarom vieren we ieder jaar het Groningens Ontzet? Reis mee naar het jaar 1672 en neem een kijkje in het leven van Lammechien, Idris, Hinrick en Stijntien, vier eigenwijze tieners die in Groningen wonen. De vrienden maken van dichtbij het beleg door Bommen Berend mee; ze zien kogels vliegen en delen van de stad kapotgaan.
Maar ondertussen gaat hun leven ook gewoon door. De familie-doe-tentoonstelling Welkom in 1672 vind je op zolder van het middeleeuwse Canterhuis. Met echte bommen en kogels, timmergereedschap, robuuste potten, chic aardewerk, speelgoed en gebruiksvoorwerpen van 350 jaar geleden krijg je een goed beeld hoe het leven toen was. Kruip in de huid van de Groningse kinderen, pas hun 17 e eeuwse kleren en ga met je doeboekje op ontdekkingstocht door de keuken, boerderij, werkplaats en studeerkamer.
De tentoonstelling is geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar en loopt t/m 8 januari 2023.
Bommen Berend Weekend
Op vrijdag 26 augustus tussen 13.00 en 15.00 uur en zondag 28 augustus tussen 13.30 en 15.30 uur vertelt archeoloog Gert Kortekaas een paar keer over Bommen Berend en het grote Boeskoolmysterie. Het Bommen Berend Jeugdmuziektheater treedt 26 en 27 augustus op en je kunt mee op Bommen Berend Expeditie op zaterdag 27 en zondag 28 augustus. Kijk voor alle activiteiten, tijden en aanmelden op museumaandea.nl.
Op 28 augustus is het museum gratis toegankelijk.
Tentoonstelling over de twee ‘helden’ die Coevorden hebben bevrijd: Mijndert van der Thijnen en Karel Rabenhaupt. Wie waren zij, wat motiveerde hen en wat weten we nog meer over deze twee mannen. Tevens hebben we een kunstwedstrijd voor deze tentoonstelling uitgeschreven en inmiddels een winnares gekozen en zij maakt een schilderij met een portret van Mijndert van der Thijnen. Er bestaan namelijk bijna geen afbeelding van Van der Thijnen. Tijdens de tentoonstelling zal het schilderij onthuld worden. Ook laten we het dagboek van Van der Thijnen restaureren en willen we presenteren tijdens de tentoonstelling.
De tentoonstelling ”Mijndert & Karel – De Helden van Coevorden” is te zien van 10 april tot 25 september.
Het 350-jarig ontzet van Coevorden. Deze tentoonstelling gaat over de bezetting en bevrijding van Coevorden. Thema’s: Het rampjaar 1672 (korte landelijke context), de bezetting van Coevorden door Berhard van Galen, Bisschop Berhard van Galen, wie was hij?, De reis van Mijndert van der Thijnen naar Groningen, Het ontzet van Coevorden, de jaren na de bevrijding, de viering van het ontzet door de jaren heen.
De tentoonstelling ”De vesting heroverd; het 350-jarig ontzet van Coevorden” is te zien van 8 oktober 2022 tot 26 maart 2023.
Bij strip-, animatie- en gamemuseum Storyworld ontdek je de geheimen van grote verhalenvertellers! Dat doen we aan de hand van Nederlandse en internationale successen op het gebied van strips, animatie en games. Van Asterix en Aladdin tot The Red Turtle en Horizon Zero Dawn. Bovendien is Storyworld een plek waar je zelf aan de slag kunt met alle bouwstenen van strips, animatie en games op maar liefst 14 interactieve installaties. Ontdek wat er nodig is om een beeldverhaal te begrijpen en hoe je er zelf één kunt maken.
Bommen Berend instuif
Elke zondagmiddag organiseert het Forum de Medialab instuif voor kinderen vanaf 6 jaar. 28 augustus zal de instuif helemaal in het teken staan van de Bommen Berend strip.
Geïnspireerd door de jubileum strip van Ijsbrand Oost ‘De laatste Bom voor Bommen Berend’ ga je zelf aan de slag met het tekenen van een historische strip karakter.
Workshop docent Dim Junius leert je alle kneepjes van het vak!
De Bommen Berend instuif vindt plaats op zondag 28 augustus tussen 13.00 en 17.00 uur in het Medialab op de eerste verdieping van het Forum (naast Wonderland).
De instuif is gratis en doorlopend. Schuif gezellig aan wanneer er een plekje vrij is!
Beklimming en tentoonstelling Highlights en helden van het rampjaar. De middeleeuwse vrijstaande kerktoren van Winschoten was eeuwenlang een strategisch militair baken in het landschap. Tijdens de beklimming nemen de Torenwachters je mee door de eeuwenoude geschiedenis van de vestingplaats. En voor wie de vaderlandse geschiedenis niet meer kent van lijstjes jaartallen en overwinningen: de tentoonstelling schudt het geheugen over de regionale gebeurtenissen en hoofdrolspelers in 1672 weer op.
Geopend vanaf 1 mei tot 1 oktober.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
Landaanwinning in het Dollardgebied maakte de bouw van een Nieuweschans in 1628 nodig ter controle van de Westerwoldse Aa. Vanaf juli 1672 wisten de Münsterse troepen de vesting ruim een jaar bezet te houden. Het in een oude barak gehuisde vestingmuseum toont de geschiedenis van verdedigingswerk en dorp, dat tot in de 20e eeuw een belangrijke grensgemeente was. Rondleiding door het vestingdorp mogelijk.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
in de opmars naar Groningen was deze 16e eeuwse verdedigingsschans aan de Westerwoldse Aa maandenlang bezet door de Münsterse troepen. Ook bij de aftocht namen zij er hun intrek. Archeologische opgravingen in de vesting brachten honderden gebruiksvoorwerpen aan het licht: rijkversierd aardewerk en glas, tientallen schoenen en muilen, maar ook wapens en kanonskogels. Het museum biedt zo een goed beeld van het soldatenleven vanaf de 17e eeuw. Een wandeling over de vestingwallen van het sfeervolle dorp biedt een prachtig contrast met het weidse Oldambtster landschap.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
In 2022 viert de stad Groningen uitgebreid dat ze 350 jaar geleden standhield tegen de agressie van Bommen Berend. Ook de RUG doet actief mee aan de herdenking, want ook professoren en studenten vochten in 1672 actief en enthousiast mee voor de vrijheid.
Als onderdeel van de activiteiten van de RUG geeft de UB op verschillende manieren vorm aan deze herdenking, waarbij steeds de rol van de Groninger academie centraal staat.
350 jaar geleden, in 1672, verklaarden Engeland, Frankrijk, en de bisschoppen van Keulen en Münster de Nederlandse Republiek de oorlog. Het jaar gaat de geschiedenis in als Het Rampjaar en de historische gebeurtenissen worden nu landelijk op veel locaties herdacht. In de provincie Groningen wordt daarbij vooral stil gestaan bij de herdenking van Groningens Ontzet. Het Streekhistorisch Centrum haakt daarbij aan met een expositie in haar dependance, SHC de Oude
Stelmakerij in Sellingen.
De tentoonstelling belicht de persoon van Bommen Berend in diverse aspecten, als vorst, bisschop maar ook als mens. Deze bisschop van Münster, Bernard von Galen, viel in 1672 met een groot leger Oost-Nederland binnen en belegerde de stad Groningen met zwaar geschut, waardoor hij bekend is geworden als Bommen Berend. Wat minder bekend is, is dat 7 jaar eerder deze kerkvorst al een eerste militaire poging ondernam om het oosten van Nederland aan zich te onderwerpen. Ondanks de schaal van de oorlog en de impact ervan op het oosten van Nederland en speciaal Groningen, geldt deze Eerste Münsterse Oorlog als een bijna vergeten geschiedenis. Nu, met de herdenking van de gebeurtenissen van 1672 – met name de aanval op en belegering van de stad Groningen door Bommen Berend – wordt ook deze eerdere militaire veldtocht van de Bisschop van Münster nog
eens voor het voetlicht gehaald.
De expositie is gratis te bezoeken van donderdag tot en met zondag van 10.00-16.00 uur.
Kijk voor de actuele openingstijden op streekhistorischcentrum.nl.
Het Streekhistorisch Centrum dankt Museum MoW voor het beschikbaar stellen van de materialen die het MoW in 2015 samenstelde naar aanleiding van ‘Onder Vuur, 350 jaar Eerste Münsterse oorlog’.
De afbeelding: Naar aanleiding van de oorlog verschenen er destijds vele spotprenten over de bisschop van Münster, zoals ook dit portret uit 1672. Bij omkering toont deze prent de kop van een varken. Collectie Rijksmuseum RP-P-OB-77.052.
In 1972 maakte Willem Valk een buste van Carl von Rabenhaupt ter herdenking van driehonderd jaar Gronings Ontzet. Tot op de dag van vandaag is dit hét beeld dat van hem in Groningen te zien is. Te vinden naast het Goudkantoor. De vormgeving is traditioneel. Von Rabenhaupt is realistisch weergegeven, al zijn de gelaatstrekken wat gestileerd. De grote bos krullend haar – de gebruikelijke zeventiende-eeuwse pruik – valt weelderig over zijn schouders. Van het harnas zijn borst- en schouderstuk weergegeven.
Nu, 50 jaar later, is het tijd voor een moderner beeld van deze Groninger held. Kom daarom op zaterdag 27 augustus naar Kunstpunt om onder leiding van een kunstdocent je eigen beeld te maken van klei. Aanmelden van tevoren is niet nodig.
Wanneer: zaterdag 27 augustus tussen 12 – 17 uur
Locatie: Kunstpunt Groningen, Trompsingel 27A
Doelgroep: kinderen van 4 – 12 jaar
Kosten: gratis
Tijdens de herdenking van het Rampjaar wordt terecht veel aandacht aan oorlog en strijd besteed. Ook Allard Tjarda van Starkenborgh, de bekendste en meest prominent aanwezige bewoner van de borg Verhildersum, speelde in 1672 een rol als bevelhebber bij de verdediging van Groningen. Interessanter is nog wat we weten over kunst en cultuurbeoefening in Groningen in de Gouden Eeuw en waarvoor Verhildersum veel biedt. Recent onderzoek heeft over de relatie tussen de familie Tjarda van Starkenborgh en verschillende schilders en kunstenaars nieuwe gegevens opgeleverd en er zijn nieuwe werken ontdekt. Zo is de verrassende levensloop van de schilder van het monumentale gezinsportret op Verhildersum, Martinus van Grevenbroeck, aan het licht gebracht en is een portret van Allard door Jan Jans de Stomme ontdekt. Verhildersum is daarom de uitgelezen plek om de Groninger cultuurbeoefening rond 1672 en de rol van de klassieke Oudheid te tonen. Het thema geeft aantrekkelijke mogelijkheden voor educatieve activiteiten in samenwerking met scholen en andere museale borgen.
De tentoonstelling over Groninger kunst en cultuurbeoefening in 1672 is te zien van 8 juli tot 30 oktober 2022.
Ontdek de verborgen vestingen en musea in het Groninger grensland. De smalle strook begaanbaar land in Oldambt en Westerwolde was in 1672 een cruciale corridor voor de troepen van de bisschop van Münster op weg naar de stad Groningen. Het strijdtoneel van Bernhard van Galen is nog steeds terug te vinden in het landschap.
Bezoek de plekken en verborgen verhalen:
Eeuwenlang vormde dit 14de eeuwse steenhuis het bestuurlijke bolwerk van de landstreek Westerwolde. Geen wonder dat ook in 1672 de vijand zijn oog op dit strategisch gelegen kasteeltje aan de Ruiten Aa liet vallen. Tegenwoordig biedt het in de zomermaanden als ‘kinderhotel’ vakantie aan kinderen in moeilijke omstandigheden. Het museum in het kasteel herbergt onder meer een ’donderbus’ van Bernhard van Galen.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
In het depot van de Groninger Archieven ligt een bijzondere kaart. Het is een tekening van 70 cm hoog bij 260 cm lang, gemaakt door cartograaf Jannes Tideman. Hij maakte in het najaar van 1672 een uitgebreid overzicht van het beleg van Groningen en tekende het landschap van de stad tot aan Haren. De kaart is heel gedetailleerd. Paarden, soldaten, gebouwen: alles is terug te vinden! Daarmee geeft de kaart een uniek beeld van de gebouwen die daar destijds stonden, zoals het Blauwhuis, de Coendersborg en het hof te Hemmen.
De kaart van Tideman herbergt een schat aan verhalen over het beleg en ontzet van de stad Groningen. Daarom staat dit bijzondere stuk centraal in de activiteiten die de Groninger Archieven organiseren tijdens de herdenking van het rampjaar 1672.
De kaart is nu te bekijken op www.kaart1672.nl. Zoom in op de prachtige details en lees de verhalen over het Groningen van 1672.
De verhalen over het beleg en ontzet van de stad Groningen zijn op deze website te lezen door middel van punten op de kaart. Klik op een punt en er wordt uitgelegd wat er te zien is, wat er staat en er zijn verdiepende verhalen en rondleidingen. Omdat de kaart ontelbare verhalen kent, starten we nu met een basis en voegen we gedurende het jaar steeds meer verhalen en informatie toen. En ondertussen is er ook zonder de verhalen veel zelf te ontdekken.
We hebben dit jaar verschillende activiteiten, onder meer tijdens de Maand van de Groninger Geschiedenis. Het thema van dit jaar is Wat een ramp. Maar ook de rest van het jaar is er van alles te doen. Zo werken de Groninger Archieven mee aan de tentoonstelling over 1672 in het Groninger Museum die op 23 april wordt geopend en tot en met 30 oktober 2022 te zien is, dus ook tijdens de Maand van de Groninger Geschiedenis. Verder wordt er een fiets- en wandeltocht uitgezet met de kaart van Tideman als uitgangspunt. Tot slot gaan we de verhalenkaart op verschillende manieren digitaal presenteren.
Podcast:
Ontdek Groningen in 1672
Wil je meer te weten komen over Groningen in het Rampjaar 1672? Dan ben je bij de Groninger Archieven aan het juiste adres! Op 1 oktober organiseren de Groninger Archieven namelijk een Dag in het teken van de Groninger Geschiedenis. Het wordt een bijzondere dag waarbij de focus ligt op één thema: het Rampjaar 1672. Dit sluit aan op het landelijke thema van de Maand van de Geschiedenis Wat een ramp!. Reis door middel van workshops, lezingen en rondleidingen op zaterdag 1
oktober met ons mee naar de 17e eeuw. Ben je nu al nieuwsgierig? Luister dan naar onze podcast Bommen Berend waarin het verhaal van de imponerende opmars en dramatische aftocht van de bisschop van Münster en zijn troepen wordt verteld.
De grote tentoonstelling ‘’ Stad houdt stand. 350 jaar Groningens Ontzet 1672-2022’’ in het Groninger Museum laat vele topstukken zien rondom Groningens Ontzet. Met originele portretten van hoofdrolspelers, schilderijen en tekeningen van het beleg en meer. Behalve eigen bezit van het Groninger Museum en de Groninger Archieven zijn er bijzondere stukken uit het bezit van de belager, de vorst-bisschop Bernard van Galen van Munster zelf.
De bruikleenstukken bestaan onder andere uit kerkelijk zilver, reiskleding, borstkruis, servies en een kanon uit het bezit van de bisschop. Bijzonder is ook een grote selectie zilveren herdenkingspenningen. De gebeurtenis van het rampjaar heeft een blijvende plaats op de Groninger kalender gekregen. Het wordt elk jaar nog herdacht op 28 augustus. De vieringen van het Groningens Ontzet de afgelopen 350 jaar krijgen ook ruim aandacht in de expositie.
De tentoonstelling is vanaf 23 april 2022 tot 30 oktober 2022 te zien in het Groninger Museum.
Landgoed Fraeylemaborg maakt een tentoonstelling rond borgheer Osebrandt Johan Rengers (1621-circa 1680). Ook zijn schoonzoon, de latere borgheer Henric Piccardt (1636-1712) krijgt aandacht. Hierbij staat het rampjaar 1672 centraal. De levensverhalen van Rengers en Piccardt komen op pijnlijke wijze samen in 1672, toen de stad Groningen werd belegerd door de Bisschop van Munster. Na het Ontzet van Groningen werden Rengers en Piccardt beschuldigd van verraad en gevangen genomen. Na een langdurig proces werd Piccardt vrij gelaten, maar Rengers werd veroordeeld tot “eeuwige gevangenschap”. Pas na bemiddeling van prins Willem III van Oranje-Nassau werd Rengers in 1678 weer vrijgelaten. Hij was zo beschadigd door al het gebeurde dat hij niet lang daarna overleed. Rengers was een zeer invloedrijke jonker, vervulde vele bestuurlijke functies en had een breed netwerk. Hij stond te boek als zeer rijk en had overal in het noorden bezittingen. Hij had regelmatig machtsconflicten met de stad Groningen. Het zal de stadsbestuurders niet slecht uitgekomen zijn dat Rengers in 1672 in ongenade viel, waardoor deze invloedrijke lastpost werd uitgeschakeld. In de tentoonstelling wordt met archiefstukken, documenten, tekeningen en objecten uit die tijd een beeld gegeven van een borgheer met een vrij slechte reputatie. We werken hierbij samen met de Groninger Archieven en de Jan Menze van Diepencollectie.
De tentoonstelling wordt gehouden in het Koetshuis van de Fraeylemaborg, van 29 april tot en met 2 oktober 2022.
Van 1 mei tot 1 november is de tentoonstelling Verborgen vestingen in het Groninger grensland te zien in Museum Slag bij Heiligerlee. Ontdek de geschiedenis van verdedigingswerken en vele resten van vestingwerken en schansen in de Oost Groninger grensstreek. Een mooie start voor een bezoek aan de vestingdorpen Oudeschans en Nieuweschans en de middeleeuwse kerk en toren van Winschoten. Mis ook niet het tegenovergelegen Klokkengieterijmuseum over het bijzondere ambacht van de klokkengieter.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
De borg Nienoord is van oudsher hét centrum van krijgsmacht in het Groninger Westerkwartier. Schietnissen in de buitenmuur, driedubbele grachten, de fundamenten van een poort: veel herinnert hier nog aan. De beschietingen van 1672 zijn echter zo zwaar, dat de familie een heenkomen zoekt in de stad. De wederopbouw wordt ingezet om van Nienoord een lusthof te maken. Een erepoort met beeldhouwwerken, een exotisch aandoende Schelpengrot, grote sierkanonnen, een compleet beschilderde danszaal, een barokke beeldengroep in de dorpskerk nabij… Uitbundige bloei als na een wel heel strenge winter. Zo’n lusthof is het in 2022 nog.
Dit jaar worden de 17e-eeuwse portretten van veldheren in de Ridderzaal belicht. Een aantal van hen vecht in 1672 mee en allemaal blijken ze lid te zijn van dezelfde militaire eenheid: het oudste nog bestaande regiment in Nederland! Een tentoonstelling in en rond de borg over de 17e eeuwse edelvrouwe Occa Ripperda vormt de achtergrond voor evenementen en educatieve activiteiten op Nienoord en elders in de provincie.
De tentoonstelling over Occa Ripperda loopt van april tot 30 december 2022.
De portretten van de veldheren zijn vanaf 4 juni 2022 te zien tot 30 december 2022.
Familie-doe-tentoonstelling
Wie is Bommen Berend en waarom vieren we ieder jaar het Groningens Ontzet? Reis mee naar het jaar 1672 en neem een kijkje in het leven van Lammechien, Idris, Hinrick en Stijntien, vier eigenwijze tieners die in Groningen wonen. De vrienden maken van dichtbij het beleg door Bommen Berend mee; ze zien kogels vliegen en delen van de stad kapotgaan.
Maar ondertussen gaat hun leven ook gewoon door. De familie-doe-tentoonstelling Welkom in 1672 vind je op zolder van het middeleeuwse Canterhuis. Met echte bommen en kogels, timmergereedschap, robuuste potten, chic aardewerk, speelgoed en gebruiksvoorwerpen van 350 jaar geleden krijg je een goed beeld hoe het leven toen was. Kruip in de huid van de Groningse kinderen, pas hun 17 e eeuwse kleren en ga met je doeboekje op ontdekkingstocht door de keuken, boerderij, werkplaats en studeerkamer.
De tentoonstelling is geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar en loopt t/m 8 januari 2023.
Bommen Berend Weekend
Op vrijdag 26 augustus tussen 13.00 en 15.00 uur en zondag 28 augustus tussen 13.30 en 15.30 uur vertelt archeoloog Gert Kortekaas een paar keer over Bommen Berend en het grote Boeskoolmysterie. Het Bommen Berend Jeugdmuziektheater treedt 26 en 27 augustus op en je kunt mee op Bommen Berend Expeditie op zaterdag 27 en zondag 28 augustus. Kijk voor alle activiteiten, tijden en aanmelden op museumaandea.nl.
Op 28 augustus is het museum gratis toegankelijk.
Tentoonstelling over de twee ‘helden’ die Coevorden hebben bevrijd: Mijndert van der Thijnen en Karel Rabenhaupt. Wie waren zij, wat motiveerde hen en wat weten we nog meer over deze twee mannen. Tevens hebben we een kunstwedstrijd voor deze tentoonstelling uitgeschreven en inmiddels een winnares gekozen en zij maakt een schilderij met een portret van Mijndert van der Thijnen. Er bestaan namelijk bijna geen afbeelding van Van der Thijnen. Tijdens de tentoonstelling zal het schilderij onthuld worden. Ook laten we het dagboek van Van der Thijnen restaureren en willen we presenteren tijdens de tentoonstelling.
De tentoonstelling ”Mijndert & Karel – De Helden van Coevorden” is te zien van 10 april tot 25 september.
Het 350-jarig ontzet van Coevorden. Deze tentoonstelling gaat over de bezetting en bevrijding van Coevorden. Thema’s: Het rampjaar 1672 (korte landelijke context), de bezetting van Coevorden door Berhard van Galen, Bisschop Berhard van Galen, wie was hij?, De reis van Mijndert van der Thijnen naar Groningen, Het ontzet van Coevorden, de jaren na de bevrijding, de viering van het ontzet door de jaren heen.
De tentoonstelling ”De vesting heroverd; het 350-jarig ontzet van Coevorden” is te zien van 8 oktober 2022 tot 26 maart 2023.
Bij strip-, animatie- en gamemuseum Storyworld ontdek je de geheimen van grote verhalenvertellers! Dat doen we aan de hand van Nederlandse en internationale successen op het gebied van strips, animatie en games. Van Asterix en Aladdin tot The Red Turtle en Horizon Zero Dawn. Bovendien is Storyworld een plek waar je zelf aan de slag kunt met alle bouwstenen van strips, animatie en games op maar liefst 14 interactieve installaties. Ontdek wat er nodig is om een beeldverhaal te begrijpen en hoe je er zelf één kunt maken.
Bommen Berend instuif
Elke zondagmiddag organiseert het Forum de Medialab instuif voor kinderen vanaf 6 jaar. 28 augustus zal de instuif helemaal in het teken staan van de Bommen Berend strip.
Geïnspireerd door de jubileum strip van Ijsbrand Oost ‘De laatste Bom voor Bommen Berend’ ga je zelf aan de slag met het tekenen van een historische strip karakter.
Workshop docent Dim Junius leert je alle kneepjes van het vak!
De Bommen Berend instuif vindt plaats op zondag 28 augustus tussen 13.00 en 17.00 uur in het Medialab op de eerste verdieping van het Forum (naast Wonderland).
De instuif is gratis en doorlopend. Schuif gezellig aan wanneer er een plekje vrij is!
Beklimming en tentoonstelling Highlights en helden van het rampjaar. De middeleeuwse vrijstaande kerktoren van Winschoten was eeuwenlang een strategisch militair baken in het landschap. Tijdens de beklimming nemen de Torenwachters je mee door de eeuwenoude geschiedenis van de vestingplaats. En voor wie de vaderlandse geschiedenis niet meer kent van lijstjes jaartallen en overwinningen: de tentoonstelling schudt het geheugen over de regionale gebeurtenissen en hoofdrolspelers in 1672 weer op.
Geopend vanaf 1 mei tot 1 oktober.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
Landaanwinning in het Dollardgebied maakte de bouw van een Nieuweschans in 1628 nodig ter controle van de Westerwoldse Aa. Vanaf juli 1672 wisten de Münsterse troepen de vesting ruim een jaar bezet te houden. Het in een oude barak gehuisde vestingmuseum toont de geschiedenis van verdedigingswerk en dorp, dat tot in de 20e eeuw een belangrijke grensgemeente was. Rondleiding door het vestingdorp mogelijk.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
in de opmars naar Groningen was deze 16e eeuwse verdedigingsschans aan de Westerwoldse Aa maandenlang bezet door de Münsterse troepen. Ook bij de aftocht namen zij er hun intrek. Archeologische opgravingen in de vesting brachten honderden gebruiksvoorwerpen aan het licht: rijkversierd aardewerk en glas, tientallen schoenen en muilen, maar ook wapens en kanonskogels. Het museum biedt zo een goed beeld van het soldatenleven vanaf de 17e eeuw. Een wandeling over de vestingwallen van het sfeervolle dorp biedt een prachtig contrast met het weidse Oldambtster landschap.
Voor actuele informatie, openingstijden en aanvullende activiteiten:
In 2022 viert de stad Groningen uitgebreid dat ze 350 jaar geleden standhield tegen de agressie van Bommen Berend. Ook de RUG doet actief mee aan de herdenking, want ook professoren en studenten vochten in 1672 actief en enthousiast mee voor de vrijheid.
Als onderdeel van de activiteiten van de RUG geeft de UB op verschillende manieren vorm aan deze herdenking, waarbij steeds de rol van de Groninger academie centraal staat.
350 jaar geleden, in 1672, verklaarden Engeland, Frankrijk, en de bisschoppen van Keulen en Münster de Nederlandse Republiek de oorlog. Het jaar gaat de geschiedenis in als Het Rampjaar en de historische gebeurtenissen worden nu landelijk op veel locaties herdacht. In de provincie Groningen wordt daarbij vooral stil gestaan bij de herdenking van Groningens Ontzet. Het Streekhistorisch Centrum haakt daarbij aan met een expositie in haar dependance, SHC de Oude
Stelmakerij in Sellingen.
De tentoonstelling belicht de persoon van Bommen Berend in diverse aspecten, als vorst, bisschop maar ook als mens. Deze bisschop van Münster, Bernard von Galen, viel in 1672 met een groot leger Oost-Nederland binnen en belegerde de stad Groningen met zwaar geschut, waardoor hij bekend is geworden als Bommen Berend. Wat minder bekend is, is dat 7 jaar eerder deze kerkvorst al een eerste militaire poging ondernam om het oosten van Nederland aan zich te onderwerpen. Ondanks de schaal van de oorlog en de impact ervan op het oosten van Nederland en speciaal Groningen, geldt deze Eerste Münsterse Oorlog als een bijna vergeten geschiedenis. Nu, met de herdenking van de gebeurtenissen van 1672 – met name de aanval op en belegering van de stad Groningen door Bommen Berend – wordt ook deze eerdere militaire veldtocht van de Bisschop van Münster nog
eens voor het voetlicht gehaald.
De expositie is gratis te bezoeken van donderdag tot en met zondag van 10.00-16.00 uur.
Kijk voor de actuele openingstijden op streekhistorischcentrum.nl.
Het Streekhistorisch Centrum dankt Museum MoW voor het beschikbaar stellen van de materialen die het MoW in 2015 samenstelde naar aanleiding van ‘Onder Vuur, 350 jaar Eerste Münsterse oorlog’.
De afbeelding: Naar aanleiding van de oorlog verschenen er destijds vele spotprenten over de bisschop van Münster, zoals ook dit portret uit 1672. Bij omkering toont deze prent de kop van een varken. Collectie Rijksmuseum RP-P-OB-77.052.
In 1972 maakte Willem Valk een buste van Carl von Rabenhaupt ter herdenking van driehonderd jaar Gronings Ontzet. Tot op de dag van vandaag is dit hét beeld dat van hem in Groningen te zien is. Te vinden naast het Goudkantoor. De vormgeving is traditioneel. Von Rabenhaupt is realistisch weergegeven, al zijn de gelaatstrekken wat gestileerd. De grote bos krullend haar – de gebruikelijke zeventiende-eeuwse pruik – valt weelderig over zijn schouders. Van het harnas zijn borst- en schouderstuk weergegeven.
Nu, 50 jaar later, is het tijd voor een moderner beeld van deze Groninger held. Kom daarom op zaterdag 27 augustus naar Kunstpunt om onder leiding van een kunstdocent je eigen beeld te maken van klei. Aanmelden van tevoren is niet nodig.
Wanneer: zaterdag 27 augustus tussen 12 – 17 uur
Locatie: Kunstpunt Groningen, Trompsingel 27A
Doelgroep: kinderen van 4 – 12 jaar
Kosten: gratis
